czyli jezioro Aleksandra Wielkiego. Nad jego wodami wciąż unosi się duch Aleksandra, a w okolicznych jaskiniach poukrywane leżą jego skarby. Żyje on także w miejscowych opowieściach… i jest obecny w rysach twarzy mieszkańców gór, którzy uważają się nie za Persów lecz za potomków greckich żołnierzy Aleksandra.
czyli rozrieszenia nie budiet. Kiedy nastał już dzień, kiedy to po dniu Pobiedy znów ruszyła praca urzędów, wytrzeźwiał naczelnik itd. pod urzędem stawiliśmy się wcześnie rano. Specyfika tamtych urzędów polega na niepojętym u nas paradoksie. Zawsze kłębi się tam tłum a zarazem nikt się tym nie denerwuje. Nikomu to nie przeszkadza. Każdy wciska się przed innych, kiedy stoisz już twarzą w twarz z urzędnikiem ktoś podaje mu zza twoich pleców wyciągniętą rękę z telefonem, kogoś kto ma wyjaśnić sprawę, a najpewniej jest jeszcze znajomym lub rodziną. Nie wiesz gdzie stać i do kogo, ledwo już wiesz po co.
Śpiącego jak zwykle H. zostawiliśmy w domu, nie dało rady go dobudzić. Niestety był to dzień kiedy wyszło jakieś rozporządzenie aby z powodu napiętej sytuacji na granicach z Afganistanem (tak naprawdę nikt nam nie wyjaśnił czy cos się tam wtedy działo) nie wydaje się zagranicznym podróżnikom przepustek na wjazd w Pamir. O ile wiem rozporządzenie to obowiązuje do dziś, i pewnie szybko się nie zmieni.
Byliśmy wściekli bo straciliśmy tydzień w Duszanbe i mnóstwo pieniędzy, no i przejazd Traktem Pamirskim miał być atrakcją, na którą oboje najbardziej liczyliśmy. Znów próbowaliśmy wszystkiego, zaangażowaliśmy w negocjacje z urzędnikami pamirskich kierowców, wykonaliśmy telefon do pana z telewizji, który skontaktował nas z jakimś naczelnikiem. Wszyscy powtarzali że nic się nie da zrobić. Za pieniądze, też nie. „Ja bym bardzo chętnie pomógł za pieniądze ale potem zapytają kto wam dał pozwolenie, przyjdzie KGB i mnie zaryzją”. A tyle się nasłuchaliśmy, ze za pieniądze tu wszystko! Kierowca zaproponował, że może nas zabrać, możemy spróbować przekupić żołnierzy na dwóch mijanych posterunkach, ale jak się nie uda to zostaniemy pośrodku niczego. Kusząca perspektywa ale jednak nie.
Po paru telefonach do H, („H, proszę, czy możesz przyjechać tu teraz, a nie ZARAZ?!!!!!”) zebrał się w końcu i przyjechał, jeszcze raz upewnił się, że za wziatku także nie da rady i szybko ustaliliśmy zastępczy plan działania – jezioro o tajemniczej nazwie Iskandrakul, oraz przejazd do Chodżentu na północy. H. był już mocno zirytowany pomysłami wyjazdy nad jezioro – on się takich miejsc boi, a ja? Jak mogę się ich nie bać? No i nie daliśmy mu spać. Zadzwonił po kierowcę, który miał nas tam zabrać, usłyszawszy jednak cenę znaleźliśmy własnego kierowcę, i nie miło znaczenia, że nie jedziemy haroszym Lexusem.
Pomyśleliśmy, że z Chodżentu pojedziemy korzystając raz jeszcze z Uzbeckiej wizy przez Ferganę, do Kirgistanu, omijając najpiękniejszą i najbardziej fascynującą część trasy, do której uparcie nie chcą nas wpuścić. Myśleliśmy też, że na dobre żegnamy Duszanbe, tak się jednak nie stało.
Zanim dotarliśmy do Chodźentu przyszło nam przejechać drogą w kraju, łącząca Duszanbe z drugim co do wielkości Chodżentem. Jest to nie tylko jedna z bardziej niebezpiecznych dróg, gdzie co jakiś czas na dnie przepaści widać poczerniałe wraki osuniętych w dół samochodów, ale też miejsce irańskiej inwestycji z 2007 – Tunelu Anzob zwanego potocznie, nie bez przyczyny, Tunelem Śmierci. Tunel ma prawie 5 km długości, wykuty jest w skałach, na znacznej wysokości. W zakres umowy o jego budowie wchodziło wyłacznie wydrążenie skał i w takim stanie jest do dziś. Ciemny, podciekający wodą sączącą się ze skał (w niektórych miejscach do 60 zm stojącej wody), w ciągłym remoncie, pełen ludzi, maszyn, wyprzedzających się w ciemnościach samochodów. Brak w im wentylacji, z powodu dwutlenku węgla często dochodzi do uduszenia, zwłaszcza jeżeli w tunelu zrobi się korek. No i zdarzają się zawaliska.Gdzieś wyczytałam informację, że władze Tadzyckie planowały ukończenie tunelu na rok 2015. No cóż, nie znam się na tunelach ale na dokończony jesczze długo nie będzie on wyglądał. Dzisiejsze prace raczej przypominają ratowanie przed zawaleniem na akurat przejeżdzające samochody co zdaje się walką z wiatrakami. Poniżej jeden z filmików znalezionych w sieci.
http://https://www.youtube.com/watch?v=BWXd_OHBJO4
Pomimo to tunel o wiele przyspieszył przejazd z południa na północ, skracając ją nawet o połowę. Jest tez dużo bardziej bezpieczną alternatywą niż droga przez przełęcz. Dla zwizualizowania co znaczy droga parę fotek poniżej.
Nie wykluczam, że wiele. Głód, brak dachu nad głową – jedne z najczęstszych Waszych obaw – raczej nie. Spokojnie.
Choroba, złamania, urazy, malaria, kulka w łeb, porwanie, ucięcie głowy, Talibowie, terroryści, zgubienie drogi, wyłudzenie pieniędzy, kradzież, wymuszenie, gwałt, bankomat który zeżre kartę, zatrucie alkoholem, porwanie do burdelu, aresztowanie, podejrzenie o przemyt narkotyków, nieświeże jedzenie, albo zbyt świeże – jeszcze się ruszające, nie mycie rąk, brak toalety, albo wielki szczur na desce klozetowej – tak to może się zdarzyć, niektóre z tych rzeczy nawet na pewno się wydarzą, ale statystycznie … rzadko, prawie nigdy, lub będą po czasie świetną przygodą.
To czego naprawdę powinniście obawiać się w podróży to nawet nie samych siebie i swoich pomysłów.
Moja najbardziej mrożąca krew w żyłach historia pochodząca z afgańskiego pogranicza to ta, kiedy poszliśmy prostą ścieżką nad wodospad. Oznaczony drogowskazami. Teren o poziomie trudności zerowym. Infrastruktura turystyczna – a jakże, stanęła nam na drodze. Zachęciła do napicia się zimnego piwa przy sztucznej acz malowniczej zaporze, i zniechęciła jednocześnie ceną wejścia dalej. Tak, za pójście w góry opłaca się haracz w knajpie. W zamian ma się przewodnika.
Już odwracaliśmy się do wyjścia, kiedy jeden z nich się przywitał. Po krótkiej rozmowie jako poczciwa dusza powiedział, że rozumie, że przyroda jak ją pan Bóg stworzył powinna być bezpłatna, jeszcze trzy lata temu tak nie było ale teraz takie zasady.. Ale weźmie nas tam za darmo, razem z rosyjską rodziną, która już zapłaciła za przejście. Doszliśmy tym sposobem po przejściu około 4 km do wodospadu, nie zapierał tchu w piersiach ale miejsce było ładne.
Nasz przewodnik oznajmił, że wyżej jest kolejny wodospad tylko droga trudniejsza. To nic. Poszliśmy i tam. Po drugim wodospadzie dowiedzieliśmy się, że istnieje trzeci, największy i najpiękniejszy wodospad, tylko tam drogi już nie ma.
Razem z Rosjanką ruszyłyśmy w górę i wszystko byłoby w zasadzie dobrze gdyby nie to, że byłyśmy już wysoko, i właśnie pękł pasek od torby przewieszonej przez moje ramie. Upadła na ziemie i zaczęła się toczyć w dół po ostro nachylonym zboczu. Schyliłam się po nią ale w tym momencie przewodnik złapał mnie za rękę, żebym nie straciła równowagi – a torba zniknęła mi z oczu, pojawiając się natomiast przed oczami wyobraźni, 50 metrów niżej rozbita o skały i jeszcze gdyby coś ocalało – to przemoczona wodą.
– co tam było? Aparat tylko? – spytał przewodnik.
W tej torbie było wszystko, aparat, obiektywy, pieniądze, karta, dolary, paszport, wiza – co teraz? Telefon do ambasady? Ah ,telefon też tam był, w torbie! A nawet dwa, zawsze wożę drugi aparat na wszelki wypadek gdyby z pierwszym coś się stało;)
Na szczęście przewodnik skoczył momentalnie w przepaść, a dodam że był w klapkach, i po chwili która zdawała się wiecznością, wyłonił się triumfalnie niosąc moja torbę za urwany pasek – jak upolowane zwierzę za ogon. Zdążył ją złapać zanim wpadła do strumienia. Teraz wierze, że przewodnicy górscy są potrzebni a cena 30 somoni łatwo może okazać się niewygórowana. Nie, nie okradł mnie w międzyczasie, i nie nawet nie wspomniał o zapłacie. Serio.
Także zanim wyobrazicie sobie siebie pod lufą postaci z kapturami na głowach, lepiej sprawdźcie nitkę w pasku od torby.
Epilog historii miał miejsce niedawno w Gruzji, i dowodzi zaś tylko tego, że co ma się stać i tak się najpewniej stanie – torba zginęła w marszrutce na ostatnim etapie podróży. Zwyczajnie jej zapomnieliśmy (nie, znów nikt jej nie ukradł) – na szczęście może jednak podróże uczą, bo tym razem w środku był tylko kozi ser i chleb.
Historia znajomości z H. przedłużyła się tak samo nieoczekiwanie jak nasz pobyt w Duszanbe. Przyjechaliśmy w czwartek z zamiarem szybkiego opuszczenia stolicy, lecz jak się okazało nikt przed weekendem w OWIR nie miał mocy wydać nam przepustki w Pamir. Dodam, że nie pomogło pośrednictwo H. i obietnica wziątki. W piątek naczelnik już nie bywa, a ostatnimi czasy strać samodzielnie rozporządzać jego pieczątką, potem weekend. Nie pozostało nic innego jak wynająć wielkie, trzypokojowe mieszkanie przy ulicy Mirzo Tursun-zade, najtańsze jakie mieli w biurze nieruchomości – za cenę tak samo drogiego hotelowego łóżka w wieloosobowej sali. Bardzo wszystkim polecam taką opcję w Duszanbe, gdyż ani hotele, ani jeden hostel Yeti, na którego wlepki gdzieś się natknęłam nie będzie tańszy. Z OWIRAmi nigdy nic nie wiadomo może i Wasz pobyt w stolicy się wydłuży?;)
Przy okazji poznaliśmy Karima, pracownika biura, który stał się naszą prawą ręką w Duszanbe i szybko zastąpił w tej roli mocno nieogarniętego H. Pasją Karima była przyroda, pokazywał nam godzinami w komputerze zdięcia i nagrane głosy ptaków. Pytał o Polskie gatunki, opowiadał też o kosach, które śpiewają w porze modlitwy, rano i wieczorem. Pewnego dnia z dumą zaprosił nas aby pokazać nową zdobycz. Stojącą na niedoświetlonym parapecie rachityczną roślinkę – mimozę, którą kupił za 10 somoni. Z uśmiechem postawił ją przde mną na biurku i zaczął trącać wszystkie jej gałązki. Zmeczona tą „zabawą” już roślinka ledwo reagowała, ale udało mu się w końcu zmusić ją do zwinięcia listków na moich oczach.
H. obiecał wpaść do nas z Chingis Chanem na wieczór, jednak tak się nie stało. Telefon obudził mnie dopiero o 3.00 w nocy, kiedy okazało się, że H. jeździł do późna po szpitalach a teraz nie ma gdzie przenocować. Przez myśl przeszło mi „dlaczego nie w mieszkaniu mamusi?” i tym bardziej doszłam do wniosku, że nie było to mieszkanie nikogo z rodziny ani nawet bliższych przyjaciół. O 3.00 w nocy w Duszanbe H. miał tylko nas, więc oczywiście otwarłam drzwi a za nimi ukazała się kolejna niespodzianka – H. nie był sam, wziął ze sobą żonę. Runął w gruzy tym samym szybki plan zostawienia do dyspozycji H. kanapy w salonie i spędzenia reszty nocy w wygodnym łóżku. Ostatecznie wylądowałam sama na kanapie pod kocem, pozostawiwszy parze do użytku wielkie małżeńskie łoże w moim pokoju.
Nazajutrz, H. z małżonką zebrał się szybko, obiecując że wpadnie wieczorem z Chingis Chanem, oraz że pojedzie razem z nami w Pamir gdzie poznamy się lepiej oraz będziemy pić jeszcze więcej Chingis Chana, na koniec życzył miłego dnia. Pod wieczór spotkaliśmy cwaniaczka na ulicy, załatwiał jakieś interesy i choć powiedział „przyjdę, przyjdę” na odczepkę, widać było, że jest zajęty czymś ważniejszym. Przyszedł dopiero nad ranem, tym razem litościwie o 6.00 rano i sam. Rozwalił się w salonie i momentalnie zasnął uziemiając nas na resztę dnia. Piwo za piwem, zupka chińska za zupką, fajka za fajką, traciliśmy nadzieję na dobudzenie H. Rozładował się już nawet jego dzwoniący nieustannie telefon. Pozostawało czekać.
Duszanbe to bardzo sympatyczne miasto, sporo zieleni, zadbanych parków, kwiatów na ulicach i spacerujących bez pośpiechu ludzi. Jakby pominąć wiszące wszędzie cytaty i podobizny prezydenta Rahmona, byłoby dużo normalniej niż w centrum Warszawy.
W między czasie odwiedziliśmy piękną dolinę Warzob i wodospady (co jednak wymaga oddzielnego wpisu) oraz Hisor, niedaleko stolicy. Znajdują się tam ruiny zamku oraz dwie medresy. Wizyta upłynęła w strugach burzowego deszczu, co zaowocowało autostopową znajomością z sympatycznym Pamircem. Nie tylko podwiózł nas do zamku ale zaczekał na nas i odwiózł z powrotem do miasta. Kupił po batoniku i coca-coli na stacji benzynowej i sporo opowiadał. O tym że jest z Pamiru, o tym jak tam pięknie, i że kobiety nie zasłaniają włosów chustami – on tak woli. I o tym, że na nizinach Tadżycy nie przepadają za mieszkańcami Pamiru, którzy różnią się od nich i fizycznie i wyznają inny odłam islamu. Opowiadał o wojnie domowej i jakby tego było mało o lawinie błotnej, która zeszła z gór dwa lata temu i zalała pobliskie wioski i ludzi.
Tak upłynął weekend i poniedziałkowy Dzień Zwycięstwa, świętowany występem chóru, przemówieniami, paradą, i wypuszczeniem baloników na koniec. Z tej okazji w odświeżonym Parku Dnia Zwycięstwa rozciągającym się na wzgórzach otaczających Duszanbe udzieliłam wywiadu telewizji – bardzo łam,anym rosyjskim, z zakłopotaniem inostranki, opowiadałam jak bardzo podoba mi się miasto i park, że zielony i prjekrasny. Skutkiem tego wywiadu był kontakt do dyrektora telewizji, kanału pierwszego, i jego zapewnienie, którego moc znałam dobrze już z Kaukaskich przygód: „jakby co – to dzwońcie!”. Zapisałam skrupulatnie.
Tymczasem we wtorek kiedy już mieliśmy nadzieję, że uda się opuścić przemiłe Duszanbe, nad ranem przyszedł H. z przyjacielskim zapytaniem „co dziś robimy?” – okazało się, że w prawdzie OWIR pracuje pełną parą, ale naczelnik i jego pieczątka mają wolne.
czyli miasto zieleni, parków, pomników Rudakiego, płynącej w fontannach wody i remontów;)
Dalsza opowieść ulega fabularyzacji. Po drugiej stronie granicy dzieje się niewiele, do Duszanbe kilkadziesiąt kilometrów. Oczywiście taksówkarze już czekają ze swoim „20 dolarów” za osobę. Wybawieniem od nich okazał się H, poznany podczas mojej pogawędki z panią z przygranicznego sklepiku. Pani zrobiła mi kawkę, sprzedała wodę, przedstawiła córce i na to wszystko w drzwiach zjawił się H. Po krótkiej rozmowie zaproponował, że pracuje tu na budowie i poczekamy tylko na jego szefa i zawiezie nas za darmo do Duszanbe. Tym sposobem zaczęła się nasza znajomość i nasza nie mająca tego dnia końca droga do stolicy. Samochód klimatyzowany, piękna droga, czereśnie po drodze. Miło. Zostawiliśmy jego szefa, pojechaliśmy coś zjeść, super. Pojawił się problem z mieszkaniem, H miał mieszkanie w Duszanbe ale oddał klucze koledze, kolega wyjechał a klucza nie oddał, zdarza się. Następnym razem „ja go ubiju” twierdzi H. Tanich miejsc do spania brak, zawiózł nas do biura wynajmu nieruchomości, gdzie jego kumpel zaproponował nam mieszkanie w cenie najtańszego hotelowego łóżka. Dalej nieprzyzwoicie drogo, więc H wozi nas po całym mieście w poszukiwaniu noclegu. Trzeba przyznać, że wykorzystaliśmy go bez skrupułów. W międzyczasie zapadła noc i H dostał telefon że jego siostrę potrącił samochód. Zapominając o nas, pognał w kierunku domu, oddalonego o 40 km za miasto, zabrał stamtąd swoją żonę i rozpoczął poszukiwania siostry. Po objechaniu wszystkich szpitali (których jak na małe Duszanbe jest zadziwiająco dużo), w końcu ją odnalazł. Na szczęście kobiecie nic poważnego się nie stało, miała zostać na obserwacji. W międzyczasie zrobiła się 2 w nocy, nad otoczonym wysokimi górami Duszanbe przeszła wielka burza, pojechaliśmy odwieźć żonę i wróciliśmy do problemu naszego noclegu. Nieoceniony H dziękując nam że cierpliwie jeździmy z nim po szpitalach deklaruje, że przecież na ulicy nie można nas zostawić. Kolega ląduje w mieszkaniu mieszczącym 12 tureckich pracowników budowy pod Duszanbe, mnie jednak nie wypada. H. deklaruje że sam prześpi się w samochodzie a mnie odwiezie do mieszkania matki i babki, zrobi wcześniej kolację. Nie bardzo jest jak dyskutować z tym pomysłem, choć od razu po przekroczeniu progu jasnym staje się dla mnie że nie ma tam ani matki ani babki. Gdzie mama? Pytam H. Śpi, Śpi już. Jasne. W jednym pustym pokoju i równie pustej kuchni trudno ukryć śpiącą matkę, nie będę jednak robić problemu o detale. Kładę się na materacu w ubraniu i szybko zasypiam, H jednak budzi mnie po godzinie i przynosi „kolację”. Dochodzi 4 nad ranem i czuję, że nie dam rady zjeść tłustych ziemniaków z oleju i smażonego mięsa. Zasypiam na miejscu, ale gospodarz wciska we mnie parę kęsów kolacji rozstawionej na podłodze. Następnie z dumą pokazuje mi flaszkę koniaku. Pyta czy umiem przeczytać napić, czytam „Czingis Chan” – świetnie. Namawia na wypicie, tłumaczy jakie zły nastrój ma po tych szpitalach, ile cierpiących ludzi widział, jak martwi się o siostrę – wszystko zmierza do tego że trzeba zalać smutki Czingis Chanem. Odmawiam, mówię że nie mam już siły pić, napijemy się razem jutro. Czuję że jak zgodzę się na tego Czingis Chana, będzie to jednocześnie przyzwolenie na kontynuowanie wieczoru. H z tematu cierpienia jakiego był świadkiem w szpitalach przechodzi do tego jak stałam jak „aktrisa” w tym sklepie na granicy, jak mu się spodobały moje włosy, i że od razu wiedział, że musi nam pomóc. Tym bardziej nie będziemy pić Czingis Chana, mało elegancko zwijam się znów na moim materacu i zasypiam. H pozostało zwijanie kolacji, choć nie omieszkał spytać czy może chciałabym aby zrobił mi masaż.
Rano okazuje się, że tym bardziej w środku nie ma matki. Pytać o nią chyba nie wypada bo robi się jasne, że służyła temu żebym nie bała się tu przyjechać sama. Nie było powodu, dla którego kolega zostać musiał z Turkami. Sytuacja była jednak widocznie równie kłopotliwa dla H. Godzinę czaimy się żeby wyjść z mieszkania i żeby sąsiedzi nas nie widzieli. I żeby nie widzieli broń Boże razem! Ja wychodzę pierwsza i mam czekać za umówionym rogiem ulicy. Po 20 minutach wymyka się H i podjeżdża swoją Toyotą. Zamaszyście z piskiem opon, Rozbawiony jaka to filmowa akcja nam się udała. Podjeżdżamy po kolegę, który w międzyczasie został uraczony tureckim śniadaniem z chałwy, na słodko. Bez zbędnego narzekania wracamy do biura nieruchomości i bierzemy to mieszkanie. Liczymy, że szybko uda nam się załatwić pozwolenie na Pamir i nie zostaniemy długo w stolicy. Niestety nie był to koniec ani Duszanbe ani na szczęście przyjaźni z poczciwym H.