Blog - Strona 3 z 7 - Ethno Adventure

Najsmutniejsze

27 kwietnia 2016

wspomnienie z podróży?
Asfaltowa droga z Karakol w Kirgistanie do malowniczej doliny Jeti Oguz.
To tam, gdzie z kamiennego zbocza góry wyłania się siedem byków, a czerwona skalna formacja nosi miano „pękniętego serca”, stając się źródłem romantycznych legend.

Droga obsadzona jest po obu stronach topolami. Drzewka rosną dosyć gęsto i stały się już na tyle wysokie, aby w ich gałęziach gniazda zakładały wielkie czarne wrony. Wczesny czerwiec zaś, to pora opuszczania gniazd przez młode. Wylatują… i jedne po drugich gęsto spadają na ziemię, nieudolnie machając skrzydłami. Niektóre w okoliczne trawy, inne na szosę… Siedzą potem nieświadome tego, czym grozi im świat na poziomie ziemi, siedzą nieruchomo, gęsto na poboczu…
Część z nich jest już zwyczajnie rozjechanych, część jeszcze siedzi i patrzy, nic nie rozumiejąc… Kierowca jadącej marszrutki nawet nie sili się na omijanie ptaków. Raz za razem słychać głuche uderzenia i auto podskakuje, niezręcznie przejeżdżając po przeszkodzie. A z drzew wciąż opadają kolejne, trzepoczące czarne wrony…

Kirgistan

W Biszkek

8 marca 2016

można znaleźć niedrogie noclegi w całkiem przyzwoitych miejscach. My postanowiliśmy jednak odwiedzić pokoje gościnne na dworcu kolejowym. Idea taniej, czystej i bezpiecznej noclegowni dla podróżnych, którzy – bywa – że przyjeżdżają lub odjeżdżają w nocy, sprawdza się również dla tych, którzy z pociągów nie zamierzają korzystać.
Noclegownia gościnna kosztuje jakieś 200 som (ok. 14 zł). Za niewielką dopłatą pozwala się umyć pod prysznicem i pilnuje bagażu przez 24 godziny. Dworzec tonie w kwiatach. Niedaleko do centrum, przyjemny park z głębokim cieniem w okolicy. Co parę metrów sprzedawcy cukrowej waty, lodów, kumysu z beczek… Na ławce można złapać wifi. Tak, to już nie jest Pamir.
Przy okazji można zobaczyć, jak toczy się życie na dworcu. Nikomu się tu nie spieszy. Można pogawędzić z obsługą przy peronowym papierosku, poznać podróżnych. Jadących do Moskwy, lub do rodziny w Kazachstanie… Obładowanych kraciastymi, plastikowymi torbami. Ruchu nie ma. Pociąg przyjeżdża raz lub dwa razy na dobę. Zabijając czas, podróżni leżą na swoich łóżkach, opowiadają swoje historie…
Sale są dzielone – kobiety osobno, mężczyźni osobno. Rozmowy najczęściej toczą się po rosyjsku. Podróżni w zasadzie nie wiadomo skąd są… rodzina w Kazachstanie, ciotka na Syberii, ktoś tam wybiera się do Moskwy. W Rozmowach przewija się cała geografia miejsc nam nieznanych, zapomnianych lub negatywnie kojarzonych. Samara, Nowosybirsk… Twarze podróżnych nie mają także oczywisto–kirgiskich rysów.
Nocujące ze mną kobiety toczą ożywioną dyskusję. Wymieniają się doświadczeniami i technikami – widzenia przyszłości, aury, uzdrawiania! Jedna zdobyła wyraźną przewagę nad towarzyszką. Odpowiada na pytania, opowiada o znanych sobie przypadkach… Pomogła dziewczynie w pociągu, odebrała jej strasznie męczący ból głowy a tamta nawet dziękuję nie powiedziała na odchodne! A przecież taki „dar” kosztuje energię! Była potem wyczerpana, a nawet nikt walizki nie pomógł jej wynieść… „A jak ktoś jest złym człowiekiem, nie chce poprawić swojego postępowania? To jak pani myśli? Trzeba pomagać czy nie?” – pyta towarzyszka. „Bo ja myślę, że trzeba… ale jak widzę, że taki potem tylko ludzi krzywdzi, swoją rodzinę, dzieci, to aż się we mnie gotuje! Było nie pomagać – myślę!” Druga kobieta przybiera ton mentorki, poucza, że na to, co który człowiek robi ze swoim życiem nie mamy wpływu. Można tylko pomóc lub nie… to kwestia własnego sumienia. Dla niej lepiej pomóc dziesięciu takim, którym się nie należy, niż odmówić jednemu, który naprawdę tej pomocy potrzebował. „A co zdradzać na temat przyszłości”? „Tylko to co trzeba, aby nie zaszkodzić”…
Dalej rozmowa zmienia się już w wysoce profesjonalną. Jednej techniki się uczyła od kogoś… jedna metoda działa, inna – nie na wszystkich… A to jest sprawdzone, a w tamtym – z kolei – nie czuje się pewnie… W nocy rozmowy jednak szybko ustają. Trzy godziny snu, po 2-giej w nocy pani „salowa” przyjdzie budzić podróżnych… na nocny pociąg do Moskwy.

Kirgistan

Twarze Osz.

19 lutego 2016

Zima przechodziła w wiosnę z prędkością 50 km na godzinę, w miarę zmniejszania się wysokości. Minęliśmy Sary-Tash i pomnik śnieżnej pantery przy drodze. Powoli na drodze pojawiał się asfalt, a góry oddaliły się na linię horyzontu. W ten sposób znaleźliśmy się w kotlinie Fergańskiej. Jak przewidywał nasz kierowca, Kirgiz, który akurat bawił na weselu u rodziny po tadżyckiej stronie i szczęśliwie mógł nas zabrać ze sobą do Kirgistanu, w Osz świeciło słońce.
Pozostawił nas na przedmieściach, w tak zwanej Ałaj Bazie, czyli noclegówce dla kierowców jeżdżących w góry. Cena symboliczna, warunki spartańskie, „lietnij dusz” z zimną wodą, wybite okna, za to przemiłe towarzystwo jaskółek wlatujących przez te dziury do środka, do swoich gniazd. Rodzina gospodarza, żyjąca w niewiele lepszych warunkach w domu obok, miała nawet zainstalowane pudełko na ptasie odchody pod gniazdem w sieni. Dzieci były upominane, by nie straszyć ptaszków. Wyraźnie wszyscy cieszyli się z ich obecności. Jaskółki są niezrównane w wyłapywaniu krążących po domu much.
Dojechać do miasta nie mieliśmy za co, jeszcze nie wymieniliśmy pieniędzy. Ktoś zapytany o drogę wcisnął mi dwie monety w dłoń, na marszrutkę.
Samo Osz okazało się niezbyt pięknym miastem, za to krainą różnorodnych twarzy, oraz taniego jedzenia. W przyulicznych czajchanach przelewały się obfite lagmany i dopiekały dorodne szaszłyki. To była spora odmiana po Pamirze. Na bazarze, opustoszałym w dużej mierze po czystkach etnicznych, pomału zaczyna być widać dawną różnorodność, nielicznych Uzbeków, Kirgizów, ale też Ujgurów z Chin. Wydanie orientu w wersji ubogiej i podnoszącej się z gruzów.

Bez kategorii

na granicy,

15 lutego 2016

Tadżycko – Kirgiskiej robi się mgliście. Droga tutaj wiedzie od strony Murghab, przez bezludne tereny. Najwyższy punkt na niej to przełęcz Ak Baital, położona na wysokości 4655 m.n.p.m. Wzdłuż drogi biegnie granica z Chinami. Przypomina o tym ogrodzenie powstałe na wypadek, gdyby do ZSRR chcieli przedostać się Chińczycy… Ogrodzenie nie tyle godziło w chińskich emigrantów, co w rdzenną ludność Pamiru, przemierzającą górskie szlaki od pokoleń, wraz ze swoimi rodzinami, stadami, jurtami. Ustanowienie granicy stało się punktem krytycznym, który sprawił, że zawalił się w gruzy cały tradycyjny system, na którym przez stulecia oparta była egzystencja koczowników.
Samo przejście graniczne z Kirgistanem ulokowane jest na przełęczy Kyzył Art, na wysokości 4200 m.n.p.m.. Pośród skał stoją baraki pograniczników. Jest zimno, nikomu nie chce się za bardzo do nas wychodzić, wieje wiatr… I znów pogłoski o dokładnych kontrolach, rozbieraniu samochodu na części w poszukiwaniu narkotyków, lub pretekstu do łapówki, okazały się przesadzone. Nawet nie zajrzeli do bagażnika… „macie narkotyki albo broń? – nie? Haraszo.” W międzyczasie pytam o toaletę. Jest! Na pobliskiej górze wykopana latryna, obudowana z grubsza deskami… strasznie wieje! Widok za to nieziemski! Pogranicznicy chowają się szybko do nagrzanych baraków, ktoś właśnie przywiózł im ciepły posiłek. Okazało się, tak jak przewidywałam, że problemem nie jest też to, że zgubiłam kartę migracyjną. Chyba w tych warunkach zwyczajnie ludzie miewają większe problemy.
Posterunek Kirgiski jest nieco niżej. Po środku rozciąga się pas ziemi niczyjej, podobno nocą przemierzają go przemytnicy. Wiadomo, że wtedy lepiej nie wychodzić… Kirgistan wita nas zgoła odmienną aurą pogodową. Powoli mgła przechodzi w deszcz, a deszcz przechodzi w istną zamieć śnieżną. Momentami nic nie widać… Aż ciężko uwierzyć, że w wyżynnym Tadżykistanie, suchym i pustynnym zostawiliśmy lato…

Bez kategorii

Cegły robi się tak, jak wieki temu. Chleb też!

9 stycznia 2016

Bez kategorii

Shakhta

8 stycznia 2016

Jedno z najbardziej znaczących odkryć archeologicznych Tadżykistanu. Malowidła naskalne liczą sobie około 8500 lat i choć nie wyglądają imponująco – przynajmniej jeżeli przyglądać się jedynie temu, co widać przy wejściu do jaskini – z pewnością są warte zobaczenia.
Szczególnie ze względu na to, że pod jaskinią swoje legowisko ma stadko owiec Marco Polo, jednego z najbardziej reprezentacyjnych gatunków Pamiru. Owce te w przekonaniu mieszkańców przynoszą szczęście, są poza tym smaczne.
Do Shakhty niełatwo jest dotrzeć. Leży na odludziu. Nasz kierowca sam był tam ostatnim razem dwa lata wcześniej i sporo naszukał się właściwej doliny, zanim ją znalazł.

Bez kategorii

lekcje z Murghab.

8 stycznia 2016

Po drodze poznaliśmy pewną Panią, która okazała się koordynować projekt nauczania języka angielskiego w Murghab. Zaprosiła nas do jurty swojego brata. Jak paradoksalnie w eleganckim i uprzejmym języku angielskim brzmi zachęta do odwiedzenia ślicznej, uroczej i przytulnej jurty! 😉 I jurta – doprawdy – taka właśnie była!

Nasza Gospodyni poprosiła, abyśmy następnego dnia przyszli do szkoły porozmawiać z dziećmi po angielsku. Nie sądziliśmy, że my i nasz niedoskonały angielski może stanowić aż taką atrakcję, jednak wszelcy turyści na tym szlaku są w cenie nie tylko ze względu na pieniądze, które ze sobą przywożą, ale również ze względu na cele poznawcze. Już kiedy szłam po jogurt z jaka do sklepu, zagadała mnie zakutana w czarne chusty od stóp do głów postać. Okazała się młodą 17-latką…Angielskiego uczy się sama, z książek i nagrań. Mówi świetnie i kiedy tylko widzi turystów, chce z nimi porozmawiać, aby ćwiczyć swoje umiejętności. Jak większość dzieciaków w Murghab jest bardzo ambitna. Ciężkie warunki uczą ciężkiej pracy i zaciętości. Będzie studiować w Duszanbe albo w Osz, lub w Biszkek. Medycynę. Jak najbardziej w to wierzę! Żegna mnie szybko, bo spieszy się do szkoły.

W szkole mamy okazję porozmawiać z dziećmi. Głównie to one pytają… skąd jesteśmy, gdzie jedziemy, jak wygląda życie u nas. Kłopotliwe stają się formułki wyuczone z podręczników zaprojektowanych zupełnie na inne realia. „Czy lubisz shopping?” Co mam odpowiedzieć, porównując centra handlowe Warszawy z Murghab? „Nie. Nie lubię, nie lubię wydawać pieniędzy, wolę wydawać je na podróże”. Moja odpowiedź jest równie arogancka, jakbym przyznała się do uganiania się za ciuchami na wyprzedażach.
„Czy widziałaś rybę?” – tu odpowiedź jest trochę łatwiejsza… zjadłam rybę trzy dni temu. Ale czy widziałam? Nie przyglądałam się…
Mnie głównie interesuje to, jak żyje się w Murghab. Jak dzieciaki widzą swoją przyszłość. Zasypują mnie odpowiedzi pełne optymizmu. Żyje się tu normalnie. Nie przeszkadza im, że jest zimno i pusto, wszyscy mają nadzieję studiować w większych miastach. Wstyd mi, bo mnie przeszkadza -3°C, kiedy idę do autobusu w Warszawie…

Bez kategorii

Murghab,

8 stycznia 2016

z (perskiego: „rzeka ptaków”), leży na pustynnej równinie, rozciągającej się od przełęczy Koitezek (4271 m.n.p.m.) do przełęczy Kyzył Art (4280 m.n.p.m.), na granicy z Kirgistanem. Drodze prowadzi na wysokości przekraczającej 4000 m.n.p.m. Brakuje powietrza, chce się spać… Wszystko męczy bardziej. Niektórzy odczuwają znaczniejsze dolegliwości jak ból głowy, mdłości.
Kobiety nawet latem zasłaniają całe twarze chustami, na rekach mają rękawiczki. Wieje silny, ostry wiatr. Kiedy nie jest zimno, pali słońce. Niedaleko miasta, na płaskowyżu pasą się jaki. Jak – dobre zwierze, wiele mu nie potrzeba, silne, daje mięso, mleko, wełnę… Po drodze spotykamy nieliczne już jurty Kirgizów (bo tutejsza ludność to w większości Kirgizi. Silniejsze związki łącza ich z miastem Osz niż z Duszanbe czy Khorogiem). Teraz są to już tylko letnie jurty do wypasu stad, poza nimi każda rodzina ma stacjonarny dom w Murghab. Wprawdzie warunki życia w tych domach nie różnią się zapewne wiele od życia w jurcie, ale tradycyjni nomadowie już zniknęli z tamtych terenów. Być może ostatni koczownicy żyją jeszcze w Afgańskim Wachanie, uwięzieni niegdyś w sztywnych granicach między Chinami i dawnym ZSRR.
Miasto – bo wbrew pozorom jest to miasto – składa się w większości z tradycyjnych, płaskich, glinianych domów. Chyba tylko to ma sens w klimacie, w którym beton i nieliczne z niego konstrukcje szybko kruszeją. W mieście działa hotel z łazienką i światłem, ja jednak wybrałam dom z blaszaną „kozą” w pokoju, dywanami i dzbanem herbaty. Gospodyni wyłączyła generator prądu o godz 19-ej, a droga do łazienki zapewniła mi widok na rozgwieżdżone niebo nad Dachem Świata.

Bazar w Murghab różni się od bazarów w innych miastach. Tworzą go liczne kontenery, w większości z pozostałościami chińskich napisów. Kupić można tu głównie kirgiskie wysokie czapki i słodycze. Niedaleko znajduje się również bazar z mięsem – głównie dzikich zwierząt… Ceny bardzo dobre, lepsze niż w Osz-u, po Kirgiskiej stronie!

Nie wiedzieliśmy ile dni przyjdzie nam zostać w Murgab. Umówiliśmy się wprawdzie wstępnie z kierowcami jadącymi w kierunku Kirgistanu, jednak pasażerowie do zapełnienia samochodu mogli się zbierać nawet przez kilka dni. Za miastem zaczepiliśmy wiec kierowców wielkich ciężarówek – jechali do Chin. Chiny niestety były nam nie po drodze a my trafiliśmy na nie tą co trzeba „wjazdówkę”. Dowiedzieliśmy się za to, że kierowcy gorąco nienawidzą tego miejsca…
„Jesteśmy Tadżykami, ale tu sama pustynia, nic tu nie ma, pustka, zjeść nie ma co… Tu zaraz jest czaj chana, ale jak w niej zjesz, to potem chorujesz… Podłe jedzenie. Potem droga do Chin, wozimy dużo więcej ponad normy w Europie, samochody nie są do tego dostosowane, droga jest niebezpieczna, trzęsie, zjeść nie ma co. No co? A wy? Utknęliście tu tak samo jak my? No.. co zrobić, powodzenia rebiata!”

Tadżykistan

Rezydencja w Langar.

28 grudnia 2015

Biały domek na wgórzu, nowo zbudowany i wciąż jeszcze wymagający prac wykończeniowych – między innymi ułożenia płytek przed drzwiami. Przy nim rozbiliśmy nasz namiot. Gospodyni zgodziła się na to po chwili rozmowy z Bobem, nie wchodząc w żadną rozmowę z nami. Pochłaniało ją pranie. Akurat wypadał dzień, kiedy woda w kanałach była kierowana na przylegające do domu pola i całą trzeba było dobrze wykorzystać. Pod wieczór wrócił gospodarz, porozmawiał z nami chwilę… córka przyprowadziła osła do zagrody a dwójka synów próbowała skierować resztki wody na najlichsze, z twardej, suchej ziemi, ledwo kiełkujące poletko.

Pomogliśmy naszym Gospodarzom przy kopaniu ziemi i przynieśliśmy jedyną zdobycz ze sklepu – torbę cukierków… Poskutkowało to ociepleniem szorstkich stosunków i tym sposobem na śniadanie zostaliśmy poczęstowani świeżutką rybą, złowioną w pobliskiej rzece. Rzuciliśmy się na nią bardzo zachłannie! Oprócz kawałka kiełbasy, zakupionej gdzieś przez Boba, stanowiła pierwszy solidniejszy posiłek od jakiegoś czasu… W miejscowych sklepach poza słodyczami niewiele można dostać. Nie dojeżdżają tam parówki, konserwy o ile są – wybuchają ze starości, świeżego pieczywa też brak. Miejscowi są zupełnie samowystarczalni, więc do sklepów przywożone jest z miasta tylko to, co nie może się szybko popsuć i czego nie da się samodzielnie wytworzyć.
w pamirskim gospodarstwie każdy zna swoje miejsce i wynikające z tego obowiązki, od małych dzieci poczynając a na ich rodzicach kończąc. Cały dzień trwa ciężka praca – przy domu, przy gospodarstwie. Wszystkiego dogląda olbrzymi pies. Widocznie jego pan wytłumaczył mu, że nie jesteśmy niczym groźnym, bo nie zwracał na nas uwagi. Na każdy obcy szelest podnosił jednak czujnie głowę. Kiedy zbliżał się ktoś obcy, zamiast szczekać jak głupi, wydawał dwa głośne, lecz pozbawione większych emocji szczeknięcia ostrzegawcze. Za swoim panem chodził krok w krok, a kiedy panujący dookoła spokój i komfort poczucia, że sytuacja jest pod kontrolą pozwalały mu na chwilę wytchnienia, wygrzewał się w słońcu…

Bez kategorii

Od Ishkashim do Langar,

28 grudnia 2015

W południowej części tadżyckiego Pamiru jest niemal sielankowo. Nie czuje się wysokości, przy drogach rosną nasadzone topole. Rozległa dolina, poletka nawadniane siecią specjalnych kanałów, mężczyźni pracujący w polu, kobiety pilnujące stad bydła. Tylko wiatr jest chłodniejszy, słońce spala bardziej niż opala, i od czasu do czasu niebo pokrywa chmura burzy piaskowej.

Po drodze z której dawno już zniknęły ślady po asfalcie czasem przejedzie samochód. Kierowcy narzekają, że tu maszyny szybko się psują w tych warunkach, dwa, góra trzy lata i koniec. Zważywszy, że większość z nich kiedy zostaje zakupiona już ma koło 20 lat rzeczywiście trudno się dziwić.
Na uwagę zasługują stacje benzynowe, gdzie benzynę (bardzo tanią) przelewa się z odmierzonych 10 litrowych wiader po lejku do baku. Na takich stacjach można zobaczyć jedyne bezwzględnie respektowane znaki zakazu palenia.
Przy drodze stoją gdzieniegdzie przystanki – tak! – autobusowe. Kiedyś kursował tu autobus! Najbardziej zdumiewający przykład publicznego środka komunikacji widziałam w Mongolii – kilkudziesięcioletni autobus wypchany po brzegi ludźmi, bagażami, kozami, kurami jedzie 18 h przez step, rzeki i góry na przełaj bez żadnej dostosowanej nawierzchni – ten pamirski autobus mógłby śmiało się z nim równać. Dziś poza samotnymi kolorowymi przystankami nie ma po nim śladu, zaciera się także w pamięci mieszkańców, ale inne archaizmy takie jak system opieki lekarskiej pozostały, czy też raczej zostały odratowane przez fundację Agi Khana – religijnego przywódcy Ismilizmu. System działa jak może w tutejszych warunkach, ale sieć szpitali i przychodni jest nadspodziewanie gęsta. Nie wiem jak ma się to do możliwości korzystania z leków i usług. Jednego z naszych gospodarzy – bardziej niż skromne pieniądze ucieszyła buteleczka ketonalu.
Godna podziwu jest niekiedy lokalna przedsiębiorczość. Na wielu domach widnieje napis „guesthouse”, ich właścicielki, bo za biznes tego rodzaju wzięły się tam kobiety często z rosyjskiego przechodzą na angielski. Same o sobie mówią, że w Pamirze życie jest ciężkie, kobiety nie tak jak w reszcie Tadżykistanu – wychodzą za mąż i rodzą dzieci – ale wcześniej dbają o edukację, studiują w Duszanbe, lub za granicą, uczą się aby zapewnić sobie przyszłość.

kontakt@ethnoadventure.com